Voor u ligt de begroting 2023 en de meerjarenramingen voor de periode 2024 tot en met 2026 van de gemeente Montferland. Deze begroting is de eerste begroting in deze raadsperiode. De meerjarenbegroting is structureel sluitend. Wel zijn er grote zorgen over de huidige en de nog te verwachte economische situatie en meer specifiek de dalende koopkracht als gevolg van extreem sterk stijgende energie- en voedselprijzen. Eind augustus berekende het CBS dat de inflatie 12% hoger is dan in augustus 2021. Een van de oorzaken zijn de torenhoge energieprijzen. Om het effect daarvan te dempen heeft de Rijksoverheid al € 150 miljoen beschikbaar gesteld aan gemeenten voor de aanpak van energiearmoede bij kwetsbare huishoudens. Ook is de btw op energie tijdelijk verlaagd van 21% naar 9%.
De energiearmoede doet zich inmiddels niet alleen voor bij kwetsbare huishoudens, alle huishoudens worden geraakt door de energiecrisis. Is het niet als direct gevolg van de gestegen energieprijzen, dan is dit wel het gevolg van gestegen prijzen voor voedsel en andere levensbehoeften. Daarom heeft het kabinet (medio september) bekend gemaakt dat er een noodfonds van honderden miljoenen wordt opgericht om huishoudens die in financiële problemen komen door de hoge energierekeningen en dreigen te worden afgesloten van energie, te ondersteunen.
De (geopolitieke) situatie in Oekraïne is voortdurend aan verandering onderhevig en de sancties tegen Rusland worden steeds strenger. De effecten daarvan zijn vooral merkbaar op de energiemarkt. Maar ook voor andere producten is er sprake van sterk stijgende prijzen en/of leveringsproblemen. Een interventie door de Rijksoverheid is waarschijnlijk, maar het is een reële mogelijkheid dat de prijzen voor energie nog verder zullen gaan stijgen de komende tijd.
Mede door deze grote onzekerheid is het ondanks de mooie zwarte cijfers verstandig om de financiële ruimte die er is in de begroting, behoedzaam in te zetten. De energiecrisis treft ons allemaal, niet alleen huishoudens, maar ook verenigingen, organisaties en het bedrijfsleven. Het college werkt aan een crisisplan om aanvullend aan de maatregelen die het Rijk neemt onze samenleving te kunnen ondersteunen. Dit crisisplan is als nieuw beleid in de begroting opgenomen. De omvang van het pakket is op dit moment nog niet duidelijk.
Corona
De Covid-19 pandemie heeft in 2020 en 2021 tot grote maatschappelijke en economische gevolgen geleid. Vanaf januari 2022 zijn stapsgewijs de coronamaatregelen opgeheven. Ondanks dat het lijkt alsof Corona er niet meer is, zijn er nog steeds mensen die besmet raken en ziek worden. Naast de gevolgen voor de gezondheidszorg heeft dit impact op de beschikbaarheid van werknemers. Mede gelet op de krappe arbeidsmarkt is het niet ondenkbaar dat dit in de komende periode van invloed gaat zijn op de beschikbaarheid van dienstverlening en de mogelijkheden om alle werkzaamheden uit te voeren.
Extra en stijgende kosten
De oorlog in Oekraïne heeft ook een grote stroom aan ontheemden teweeg gebracht. De gemeente Montferland heeft naast de realisatie van de reguliere taakstelling voor statushouders een grote inspanning geleverd in de opvang van Oekraïense ontheemden. Vanuit het Rijk zijn inmiddels subsidies beschikbaar gesteld om de gemeente tegemoet te komen in de extra kosten die hiervoor zijn gemaakt.
De gevolgen van de gestegen voedsel- en materiaalprijzen hebben zijn weerslag op de gemeente Montferland. De inkoop van producten wordt daarmee duurder en ook de lonen stijgen naar verwachting over de hele linie. De uitvoering van projecten wordt niet alleen duurder door stijging van de prijzen. Mede gelet op de krappe arbeidsmarkt is het denkbaar dat projecten stagneren. Op de prijsstijgingen is in de kadernota 2023 geanticipeerd door een post loon- en prijsstijgingen op te nemen. Deze is verwerkt in de huidige begroting.
Meerjarenbegroting 2023 - 2026
Net als vorig jaar kunnen wij u een sluitende meerjarenbegroting aanbieden en voldoet de begroting aan het uitgangspunt van een "gezonde financiële huishouding ".
De voornaamste oorzaken voor het fiks hogere begrotingssaldo in 2025 zijn een bruto verhoging (€ 3.612.000) van de Algemene Uitkering (meicirculaire 2022). In berichtgeving vanuit het Rijk is aangegeven dat vanaf 2026 het gemeentefonds niet langer via de de normeringssystematiek wordt geïndexeerd maar alleen nog maar een nominaal accres voor de loon- en prijsontwikkelingen verstrekt. Dit in combinatie met de opschalingskorting die vanaf 2026 weer volledig wordt doorgevoerd zorgt ervoor dat het begrotingssaldo voor 2026 flink afneemt. In de media wordt dit inmiddels aangeduid met "het ravijnjaar". Desondanks verwachten wij ook voor dat jaar een sluitende begroting.
Begrotingssaldi 2023-2026
bedragen x € 1.000
| 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | |
| Begrotingssaldi incl. nieuw beleid en aframen stelposten | 2.123 | 2.606 | 6.218 | 1.639 |
Voor alle jaarschijven zien we zwarte cijfers. Vanaf hoofdstuk 1.1.3 zal dieper op de cijfers ingegaan worden en volgt er een analyse van de begrotingssaldi.
Begrotingscyclus
In de volgende figuur is de begrotingscyclus 2023 weergegeven
.
De begroting die voor u ligt is gebaseerd op de meicirculaire 2022. In de berichtgeving over deze meicirculaire werd aangegeven dat dit de meest ingewikkelde is van de afgelopen 20 jaar. Enerzijds door de veelheid aan onderwerpen waarover nog geen definitieve duidelijkheid is, anderzijds vanwege de herverdeling van het gemeentefonds aangaande 2023. In de meicirculaire 2022 zijn de herverdeeleffecten definitief vastgesteld, hierbij is de uitkomst voor Montferland nagenoeg gelijk zoals deze was opgenomen in de Kadernota 2023.
In 2025 is conform de september- en meicirculaire 2022 een verwacht voordeel herijking gemeentefonds opgenomen (€ 2,5 mln. meer tov 2024). Vanaf 2026 zal het gemeentefonds niet langer via de normeringssystematiek worden geïndexeerd.