Om “de toekomst richting te kunnen geven” is kennis van het verleden vereist. Wat is er in de tussentijd, na vaststelling van de begroting 2023, onder andere gebeurd?
Oorlog in Oekraïne
De Oekraïne-crisis woedt nog in alle hevigheid. Er zijn en er komen nog steeds vluchtelingen naar Nederland die ook in onze gemeente opgevangen worden. Op verschillende plekken binnen onze gemeente zijn opvangplekken gerealiseerd. Naast woonruimte is ook aandacht voor medische en psychologische assistentie, scholing voor kinderen, sport en beweging voor zowel volwassenen als kinderen, financiële ondersteuning e.d..
Een speciaal projectteam waar diverse disciplines van onze gemeente inzitten (onder leiding van de burgemeester) coördineert dit alles. Een einde van de opvang is nog niet in zicht en omdat een deel van de locaties een tijdelijk karakter hebben wordt op dit moment nog met meerdere partijen gesproken voor extra opvangplekken.
De rijksoverheid heeft aangegeven alle kosten aangaande de opvang van deze vluchtelingen te vergoeden. Hoe dit concreet uit gaat pakken is nog niet duidelijk en kan in de toekomst een claim leggen op onze positieve begrotingssaldi. Bij de vaststelling van de jaarrekening is voorgesteld om de overgebleven middelen in 2022 toe te voegen aan een bestemmingsreserve voor dit doel. Daarmee creëren we een buffer voor mogelijke toekomstige kosten. Hoe het vervolg uit gaat pakken is nog niet duidelijk.
Inflatie
Inflatie domineert nog altijd het (economische) nieuws, de oorzaken daarvan zijn divers en voor ons niet beïnvloedbaar. Een sterke stijging van het algemene prijspeil is nadelig voor de koopkracht van huishoudens en zet ook druk op de gemeentelijke begroting.
Op dit moment lijkt er een stilstand te komen in de stijgende energie-, voedsel- en grondstoffenprijzen, maar de prijzen bevinden zich nog op een hoog niveau en er zijn nog altijd verstoringen in de internationale handel.
Het CPB, onze leidraad in deze kadernota, gaat uit van een prijsindex van 3,9% en een loonindex van 4,7% voor 2024. In de afgelopen maanden hebben we te maken gehad met veel hogere inflatie dan de genoemde indexcijfers.
De inflatie in maart 2023 kwam in Nederland uit op 6,6%. In hoeverre deze inflatie zich doorzet in 2024 en hoe we eventueel door de Rijksoverheid gecompenseerd gaan worden is uiterst onzeker en blijft een groot financieel risico voor onze begroting.
Voor 2023 (huidig jaarschijf) is bij de ramingen uitgegaan van een indexatie (IMOC) van 2,3%. Naar aanleiding van de meest recente berekeningen van het CPB dienen we uit te gaan van een indexatie van 5,9%. De impact van dit nieuwe indexcijfer is nog niet meegenomen in de ramingen van deze kadernota aangezien we nog niet weten in hoeverre we hiervoor gecompenseerd worden vanuit de rijksoverheid. Dit zal bij de meicirculaire 2023 bekend worden en meegenomen worden bij de Programmabegroting 2024-2027.
De onzekerheid over de mate van compensatie vormt voor onze gemeentelijke financiën een groot risico en dient bij de financiële beschouwingen in ogenschouw genomen te worden. Het niet volledig benutten van de financiële ruimte in deze kadernota zou een hogere inflatie kunnen dekken. Zo voorkomen we dat bij iedere tegenvaller gelijk een bezuinigingsronde ingezet moet worden. Een onwenselijke situatie, zowel voor onze inwoners als voor de gemeente Montferland.
Krapte op arbeidsmarkt
Een ander financieel risico voor onze gemeente is de krapte op de arbeidsmarkt. Er is veel dynamiek op de arbeidsmarkt en in specifieke (technische) beroepen is er sprake van krapte. Dit maakt dat veel inspanningen en kosten gaan zitten in het werven en behouden van personeel (en kennis). Enerzijds genereren vacatures vrijval in het personeelsbudget anderzijds zorgt het voor wachtlijsten en vertraging bij de uitvoering, waardoor er middelen zijn die niet worden besteed. Ook als het gaat om externe inhuur – die soms nodig is ter vervanging bij ziekte of voor de invulling van tijdelijke functies- is merkbaar dat er sprake is van krapte, dat heeft weer gevolgen voor de tarieven en brengt in dat op zich een risico met zich mee
Sociaal domein
Met de 8 Achterhoekse gemeenten zijn we een nieuwe inkoop Sociaal Domein gestart.
Vanaf 1 juli 2022 is gestart met een andere manier van financieren van onze zorg, namelijk op basis van lumpsum. De doelgroep die in het sociaal domein wordt bediend groeit, daarnaast is ook hier sprake van aanzienlijke prijsstijgingen (loonkosten). We verwachten hierdoor een stijging van de kosten in het hele sociale domein. Na 1 juli 2023 vindt er bovendien een afrekening plaats met aanbieders na toepassing van de afgesproken bandbreedte. Deze is nog erg ongewis en we weten niet hoe dat gaat uit pakken.
