Strategische thema's

De Kadernota bevat jaarlijks een actualisatie van het bestaand beleid en de voorstellen voor het nieuw beleid. Deze Kadernota 2025 – 2028 zal tevens moeten leiden tot een richtinggevende politiek bestuurlijke discussie. Daarom laten we een actualisatie zien van de volgende thema’s:
•    Kwaliteitsverbetering presentatie programma’s in de Planning & Control stukken (2.1)
•    Nieuw beleid 2024 (2.2)
•    Autonome en wettelijke ontwikkelingen (2.3)
•    Bouwgrondexploitaties (2.4)

Kwaliteitsverbetering presentatie programma’s in de Planning & Control stukken
In 2023 is in samenspraak met de Auditcommissie gestart met initiatieven die hebben geleid tot een kwaliteitsverbetering van de inhoud van de programma’s 1 tot en met 8 in de Programmabegroting (en –rekening). 

Het uiteindelijke doel was en is een meer compacter en leesbaarder presentatie van de programma’s, waarbij we de focus willen leggen op een beperkt aantal speerpunten (de “1e W-vragen”), in plaats van een rapportage over alle, gemeente brede, activiteiten.

De volgende stap in deze verbeterslag is een herformulering van de programma-indeling, dus een 
heroverweging van de 8 programma’s zoals wij die nu kennen. 
In het 1e kwartaal 2024 hebben we een voorstel hiertoe besproken met de Auditcommissie. 
De wetgeving, uitgewerkt in onze financiële verordening 2023, schrijft voor dat de gemeenteraad de indeling van de programma’s (en eventuele subprogramma’s) bepaalt. Bij de besluit-punten hebben wij dan ook een besluit opgenomen om ingaande de begroting 2025 de nieuwe programma-indeling te hanteren. 
Het voorstel houdt in om te gaan werken met drie hoofdprogramma’s zijnde: 

1.    Samenleving en bestuur  
2.    Ruimte
3.    Sociaal

Aan deze hoofdprogramma’s zijn subprogramma’s gekoppeld, met daarbij de vorig jaar bepaalde doelen. De algemene dekkingsmiddelen, de kosten van overhead en de vennootschapsbelasting mogen wettelijk niet onder de programma’s worden ondergebracht en dienen afzonderlijk te worden gepresenteerd. Hiervoor houden we dus de verplichte indeling aan. In bijlage 6.2 is de voorgestelde indeling van programma’s en subprogramma’s toegevoegd. 

Hieronder volgt het overzicht met de voornemens vanuit het college. De voornemens van het college zullen worden afgewogen bij het opstellen van de begroting 2025-2028. 

In paragraaf 3.1 zal ingegaan worden op de financiële consequenties van het aangeboden nieuw beleid 2025-2028.

Hieronder volgt een korte toelichting op het nieuw beleid waar nodig. 

Verkeersveiligheid
A.    Actualisatie van het Integraal verkeers- en vervoersplan (IVVP) en uitvoeringsprogramma verkeersveiligheidsmaatregelen (vooruitlopend op Mobiliteitsvisie). 
B.    De kapitaallasten voor verkeersmaatregelen Hooglandseweg Braamt/Zeddam en Doetinchemseweg Wijnbergen (toezeggingen vorige portefeuillehouder) en verkeersmaatregelen in combinatie met groot onderhoud Singel/de Els.
C.    Op de laatste regel staan de kapitaallasten voor de herinrichting van de Hoofdstraat in Kilder.

Datalab GO
Volledige deelname aan Datalab GO vanaf 2025 na de pilot 2023 en 2024. Alle Achterhoekse gemeenten (en Lochem) nemen volledig deel aan Datalab Gelderland Oost (GO). Geadviseerd wordt om als gemeente Montferland vanaf 2025 op dezelfde basis deel te nemen aan Datalab GO als de overige Achterhoekse gemeenten.

Datalab GO is bedoeld als een instrument waarmee bestuurders, managers en beleidsmedewerkers datagedreven werken onderdeel kunnen laten worden van beleidsvorming, -uitvoering en dienstverlening.

Formatie-uitbreiding Ruimtelijke Ontwikkeling & Economie
Dit betreft de uitbreiding van de formatie met 1 fte Verkeerskundige, 1 fte Projectleider RO sr en 1 fte Projectleider RO jr.

De ambities die voortkomen uit het raadsprogramma en door de raad vastgestelde (regionale) afspraken (de geplande woningbouw- en bedrijventerreinontwikkeling) dienen te worden uitgevoerd binnen steeds omvangrijker en complexer wordende regelgeving. Ook is Recreatie en Toerisme door de gemeenteraad als speerpunt benoemd, wat onder meer inhoudt dat dit jaar visies geschreven moeten worden voor het nieuwe beleid en de Nevelhorst. Tenslotte eisen de dorpsplannen de nodige aandacht op. In combinatie met recente ontwikkelingen vraagt dit om uitbreiding van de formatie van het Team Ruimtelijke Ontwikkeling & Economie.

Beleidskader huisvesting arbeidsmigranten
Vanuit het beleidskader voor huisvesting van arbeidsmigranten vergt personele inzet vanuit burgerzaken, vergunningen en BOA’s. Daar tegenover staan inkomsten uit het gemeentefonds wanneer deze arbeidsmigranten worden ingeschreven. Ook verblijfsbelasting zorgt voor inkomsten.  

Investeren in personeel
De huidige arbeidsmarktkrapte dwingt ons om steeds meer externe inhuur te gebruiken, wat kostbaar is. Door nu te investeren in nieuw talent en het huidige ambtelijke apparaat, waarvan overigens 30% binnen 10 jaar met pensioen gaat, kunnen we de continuïteit van onze dienstverlening waarborgen en slagvaardig blijven. Naast de arbeidsmarktkrapte hebben wij ook te maken met versnelde technologische ontwikkelingen. Daarom is het nu meer dan ooit noodzakelijk om te investeren in ons personeel. Deze investeringen zijn niet alleen van essentieel belang voor de groei, innovatie en efficiëntie van onze organisatie op lange termijn, maar zijn ook strategisch noodzakelijk gezien de verwachte uitdagingen op de arbeidsmarkt.

Op dit moment wordt het instrument Strategische Personeelsbeleid ontwikkeld. Dit is een instrument dat als doel heeft het personeel zo inzetten dat de doelstellingen van onze organisatie/ons bestuur behaald worden op de meest efficiënte manier. Hierbij komen vragen aan de orde als: hebben we genoeg en kwalitatief personeel voor het werk, gaan functies verdwijnen (door bijv. technologische ontwikkelingen) of is bijvoorbeeld (om)scholing van het personeel gewenst/noodzakelijk. In het geval van bijvoorbeeld mismatching zal er afscheid genomen moeten worden. Over het geheel genomen zal het dus gericht zijn op de instroom, de doorstroom, het behoud en de uitstroom van personeel. Om snel aan de slag te kunnen zodra het strategisch personeelsbeleid wordt vastgesteld, is het zaak hier nu alvast geld voor te reserveren. Dit betreft € 500.000 voor de jaren 2025 en 2026 voor het aantrekken en bekostigen van talentvol personeel en € 500.000 voor het jaar 2025 voor de uitwerking van de acties voortkomende uit het strategisch personeelsbeleid. Wij zien de gewenste bedragen overigens als een investering en streven er dan ook naar om het percentage externe inhuur ten opzichte van regulier personeel in 2026 terug te brengen tot maximaal 12,5%.

Investeren in Kunstmatige Intelligentie (AI)
Investeren in nieuw talent, maar ook in AI-toepassingen stimuleert innovatie. Jonge medewerkers brengen frisse ideeën en moderne vaardigheden met zich mee, terwijl AI nieuwe mogelijkheden biedt voor efficiëntie en datagedreven besluitvorming. Bovendien biedt kunstmatige intelligentie mogelijkheden om processen te optimaliseren en de dienstverlening te verbeteren. AI brengt initieel kosten met zich mee, maar zal op de lange termijn naar verwachting kosten besparen. Om een stap te kunnen maken in de wereld van AI wordt een budget gevraagd van € 100.000.

Uitvoering Motie Kansen voor Kinderen
In de raadsvergadering van 10 november 2022 is de motie “Kansen voor kinderen”  aangenomen. De raad stelt vast dat na een coronaperiode, waarin niet alle kinderen en jongeren alle kansen hebben gehad op een optimale ontwikkeling, de wens van de raad en van het kabinet is om te investeren in activiteiten die de kansen van kinderen vergroten.

Combi bouw school/MFA Loil
In de kern Loil is een dorpsplan ontwikkeld om een dorpsvoorziening te realiseren. Naast de beoogde plek van de dorpsvoorziening staat de basisschool. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor onderwijshuisvesting, dus bouw van scholen. Door de realisatie van de multifunctionele accommodatie (MFA) te combineren met nieuwbouw van de basisschool zijn financiële voordelen te behalen. Voor de nieuwbouw van de basisschool wordt uitgegaan van kapitaallasten van € 135.000 vanaf 2027. 

 
Formatie-uitbreiding ondersteunende diensten
De organisatie is de afgelopen jaren flink gegroeid, waarbij de ondersteunende afdelingen niet mee zijn gegroeid. Daarom wordt nu uitbreiding van de formatie binnen de ondersteunende afdelingen gevraagd. 

Regiodeal
In de Regiodeal werken Rijk en regio samen aan een betere woon- en leefomgeving voor bewoners en ondernemers om de brede welvaart te bevorderen. Wij kunnen hier projecten voor aanmelden en gaan ervan uit dat we zoveel mogelijk initiatieven uit ons bestaand beleid kunnen inbrengen. 
Wij begroten daarom met € 91.000 voor 4 jaar de helft van onze totale cofinancieringsbijdrage. De andere helft moet uit bestaande budgetten worden gefinancierd.

 

Binnen de 8 programma’s zijn op basis van bestaand beleid zowel autonome als wettelijke ontwikkelingen te noemen. Op programmaniveau en per programmaonderdeel zullen we ze hieronder toelichten.

1.    Relatie inwoners en bestuur

De relatie van inwoners en het bestuur valt grotendeels onder de noemer ‘participatie’. In februari 2022 is het Eindrapport Participatiekader vastgesteld. Hierin staan onze ambities als het gaat om overheids- en inwonersparticipatie. Kort gezegd wordt er ingezet op eerder, meer en betere participatie, zowel van inwoners bij projecten vanuit de gemeente, als van de gemeente bij initiatieven van inwoners. 

Een groot gedeelte daarvan betreft een cultuuromslag, die de komende jaren aandacht zal blijven vragen. Door middel van cursussen en trainingen, maar vooral ook veel oefenen met participatie wordt hieraan gewerkt. Ook voor initiatiefnemers is deze nieuwe manier van denken van belang, en daarom gaan we als gemeente initiatiefnemers uitdagen en ondersteunen bij het doen van tijdige, goede participatie bij een project. 

Naast deze cultuuromslag gaan we aan de slag met het makkelijker maken van contact met de gemeente, zowel bij lopende projecten en initiatieven als bij alledaagse zaken. We gaan bijvoorbeeld onderzoeken of we daarbij de Montferland app kunnen gebruiken, evenals de website. Daarnaast zullen zowel organisatie als inwoners ondersteund worden met bijvoorbeeld een toolbox, handleiding of informatiefolder. Regelmatige evaluatie zorgt ervoor dat we kunnen bijsturen om onze ambities te halen, en dat er ruimte is voor het benutten van voortschrijdend inzicht.

2.    Ruimtelijke ontwikkeling

Omgevingswet 
Op 1 januari 2024 is een nieuw wetgevingskader ingetreden: de Omgevingswet. De Omgevingswet staat voor een goed evenwicht tussen benutten en beschermen van de leefomgeving. De bedoeling is dat initiatiefnemers via 1 digitaal loket (Het Digitaal Stelsel Omgevingswet, oftewel DSO) aanvragen kunnen indienen. De termijn voor het verlenen van een vergunning wordt in veel gevallen verkort tot 8 weken. De wet is dus niet alleen een stelselwijziging, maar ook een digitaliseringsop-gave en een organisatievraagstuk. Met name in de digitaliseringsopgave liggen op landelijk niveau nog uitdagingen, die moeten worden opgelost om de wet volledig te kunnen toepassen. 

Op voorhand is moeilijk in te schatten welke kosten gepaard gaan met invoering van de wet en welke bijdragen vanuit het rijk nog ontvangen worden. Dit kan gaan om kosten voor inzet van extra personeel als om legesinkomsten (zie hierna). Als onderdeel van de nieuwe regelgeving  wordt gewerkt aan een nieuwe Omgevingsvisie (voorheen Structuurvisie) voor Montferland. Deze visie wordt in belangrijke mate richtinggevend voor het uiteindelijk te vormen Omgevingsplan (voorheen bestemmingsplan). Indien uit invoering van de wet kosten voortvloeien die uitstijgen boven de bijdrage die vanuit het rijk wordt ontvangen, zal worden overwogen om hiervoor extra krediet aan te vragen. Het mogelijk financiële risico wordt opgenomen in de risicoparagraaf van jaarrekening en begroting.

Naast de Omgevingswet is ook de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen op 1 januari 2024 ingegaan. De legesinkomsten omgevingsvergunningen zijn als gevolg hiervan al structureel afgeraamd. De Omgevingswet maakt het mogelijk om ruimtelijke meer vergunningsvrij te maken en de Wet Kwaliteitsborging bouwen (Wkb) kent een gefaseerde inwerkingtreding. Dit zal dus een negatief effect hebben op de legesinkomsten omgevingsvergunning bouwen. Hoe groot deze impact is, is moeilijk in te schatten, mede omdat nog niet duidelijk is wanneer de volgende fase van de Wkb in werking treedt, en omdat het een aantal jaren zal duren voordat een nieuw gemeentelijk omgevingsplan zal zijn vastgesteld. Daarbij komt nog dat de gemeentelijke legesinkomsten voor een groot deel afhankelijk zijn van grotere bouwprojecten (woningbouwprojecten en grote bedrijfspanden) en deze kunnen jaarlijks fors fluctueren. Het mogelijke financiële nadeel op de legesinkomsten wordt vermeld in de risicoparagraaf van de programmabegroting 2024 en de jaarrekening 2023.

Visie 's-Heerenberg-Oost
Op 3 februari 2022 stelde de raad, na een uitvoerig participatieproces, de Visie ’s-Heerenberg-Oost vast. Bij vaststelling is het college opgedragen de visie uit te werken hetgeen voortvarend is opgepakt. In verschillende stadia is er een uitwerking gegeven aan de invulling van 4 pijlers (1. leefomgeving, 2. gedifferentieerd woningprogramma, 3. sociale aanpak en 4. herpositionering van de wijk). De visie is op dit moment uitgewerkt in meer specifieke stedenbouwkundige plannen en inrichtingsplannen voor herontwikkeling van de verschillende deelgebieden van het plangebied.  De VVL-velden komen binnenkort in uitvoering en de plannen voor het Drieheuvelenpark en de Bongerd worden in de loop van 2024 concreet en vormen de opmaat naar besluitvorming en realisatie. Uw raad is hierover in maart 2024 bijgepraat. Ook zijn hier afspraken gemaakt over een voortgangsnotitie per kwartaal. Voor wat betreft de sociale aanpak wordt in samenwerking met het sociaal team, Welcom en Plavei via huisbezoeken de zorgvraag in kaart gebracht en opgepakt. Verder vormt het Trefpunt een vast baken in de wijk met haar activiteiten. 
Met de ingeslagen weg richting de uitvoering van projecten, maar ook de inbedding van de sociale en duurzaamheidspijlers in de eigen organisatie, is ook de programma organisatie ’s-Heerenberg- Oost hierop aangepast. Daarbij is er ook meer zicht ontstaan op de kosten die er voor de verdere uitrol van de projecten en de inbedding in de organisatie moeten gaan maken. 
De financiële gevolgen voor de projecten zijn op hoofdlijn en passend bij de fase van het ontwerpproces in beeld gebracht. Indien mogelijk worden deze uitgewerkt in een grondexploitatie of krijgen een plek in een anterieure overeenkomst. De noodzakelijke voorbereidingskosten voor de projecten en ook de kosten voor bijvoorbeeld de toekomstbestendige inbedding in de organisatie worden in een apart raadsvoorstel nog voor de zomer aangeboden. Hierin komt naast een verantwoording van de kosten tot op heden ook een voorstel voor de nog noodzakelijke middelen voor 2024 alsmede die voor 2025, zodat deze laatste in de begroting kunnen worden meegenomen. 

Transformatie voormalige gemeentehuislocatie Didam
In mei 2016 is het Masterplan Didam vastgesteld door de gemeenteraad. Sindsdien wordt gewerkt aan de uitvoering van het plan. Het grootste deel van de werkzaamheden betreft de herinrichting van het openbaar gebied in het centrum van Didam. Er zit echter ook een omvangrijke transformatieopgave in het plan. Dit betreft de omzetting van een deel van de voormalige gemeentehuislocatie, inclusief de voormalige postkantoor- en bibliotheeklocatie alsmede de huidige Coöp-locatie, naar een locatie met twee bestaande complementaire supermarkten met 37 appartementen en een gezamenlijk parkeerterrein. Ten behoeve van deze ontwikkeling heeft de gemeente een koop- en samenwerkingsovereenkomst gesloten met ontwikkelaar Bruil/Groenstaete.
Tegen deze plannen heeft een derde, in Didam gevestigde, supermarkteigenaar (Didam Have) zowel een bestuursrechtelijke als een civielrechtelijke procedure aangespannen. De bestuursrechtelijke procedure is bij uitspraak van de Raad van State, die op 1 februari 2023 het vastgestelde bestemmingsplan goedkeurde, beëindigd. 
In de civielrechtelijke procedure heeft het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden op 4 april 2023 vonnis gewezen. Daarbij is het beroep van Didam Have gehonoreerd. Dit vonnis gaf het college op diverse gronden aanleiding om daartegen in cassatieberoep te gaan bij de Hoge Raad. Advocaat Dirkzwager heeft namens gemeente Montferland beroep ingesteld. De uitspraak wordt najaar 2024 verwacht. De kosten van het resterende juridische traject zijn mede afhankelijk van de uitspraak van de Hoge Raad, alsmede van vervolgacties van de wederpartij en aldus momenteel nog ongewis.

Nota Grondbeleid
Het zogenaamde 'Didam-arrest' dat de Hoge raad eind 2021 uitsprak, heeft de nodige consequenties voor het gemeentelijk gronduitgiftebeleid. Daarnaast vragen ook de invoering van de Omgevingswet en enkele gedateerde onderdelen van het huidige grondbeleid om aanpassing van de Nota Grondbeleid. Binnen het beschikbare budget is vernieuwing van de Nota Grondbeleid tot stand gekomen. Vaststelling van de nieuwe Nota Grondbeleid is uitgesteld tot najaar 2024, als gevolg van het onderzoek van de Rekenkamer naar het grondbeleid van Montferland.

Natuur- en landschapsontwikkeling
Als autonome ontwikkelingen zijn te noemen de stikstofproblematiek, landbouwtransitie, duurzame energieopwekking en uitbreidingsplannen.
De stikstofproblematiek kan zowel positieve als negatieve gevolgen hebben voor biodiversiteit, natuur en landschap. De uitwerking van het beleid ligt bij de provincie. De expertise en mankracht ontbreekt bij de gemeente om dit, mocht dat nodig zijn, goed op te pakken. De landbouwtransitie is sterk verweven met de stikstofproblematiek. Wanneer de landbouwtransitie doorzet heeft dit gevolgen voor het landschap en de natuur. Het biedt wellicht mogelijkheden voor meer biodiversiteit.
Er zal meer duurzame energie opgewekt moeten worden, vooral met windmolens. Het landschap zal er daardoor anders uit komen te zien. Compensatie door aanleg landschapselementen en versterking biodiversiteit zijn mogelijkheden.

Klimaatadaptatie en Biodiversiteit
Op basis van het klimaatadaptatieplan en het biodiversiteitsplan is het streven om in 2050 de leefomgeving waterrobuust, klimaatbestendig en biodivers ingericht te hebben. Voor de openbare ruimte zijn we hiervoor zelf aan zet. We geven daar invulling aan door klimaatadaptatie en biodiversiteit integraal onderdeel te laten uitmaken van elke interventie in de openbare ruimte. Daarbij kun je denken aan reconstructie van wegen en wijken maar ook de realisatie van uitbreidingslocaties en de vervanging van groen. We doen dat voor klimaatadaptatie door de stresstesten leidend te laten zijn. Voor biodiversiteit doen we dat aan de hand van de vijf V’s zoals genoemd in het biodiversiteitsplan. Door ontwikkelaars in de aanbesteding uit te dagen om gebouwen en hun directe omgeving natuurinclusief vorm te geven zijn deze voorbereid op weerextremen en dragen ze bij aan het versterken van de biodiversiteit.
 
Echter veruit het grootste deel van het bestaand stedelijk oppervlak is in eigendom van particulieren en bedrijven. Middels subsidies stimuleren we hen hun eigendom meer klimaatbestendig en biodivers in te richten. Verder ondersteunen we straat- en buurtinitiatieven binnen het concept van NK Tegelwippen. Dit doen we samen met het waterschap en Plavei binnen Weet van Water.    

We willen de ambities uit het klimaatadaptatieplan en biodiversiteitsplan een zo breed mogelijke basis geven. Daarvoor doorlopen we in 2024 een proces met uw raad om te komen tot een scherpe formulering van doelen, doelgroepen en wijze en tempo waarop de doelstellingen te borgen.

Mobiliteit en verkeer
Door een onderbezetting op het taakveld verkeer is er de laatste jaren weinig aandacht geweest
voor nieuwe ontwikkelingen en verkeersveiligheidsmaatregelen. De aanwezige capaciteit was nodig voor de dagelijkse kwesties, zoals klachten en meldingen, evenementen en ad hoc zaken.
Door de huidige inhuur van personeel en al deels vaste bezetting, is een inhaalslag gemaakt en wordt beleid opgesteld, worden verkeersveiligheidsmaatregelen voorbereid en kan daaraan in 2025 uitvoering worden gegeven. 

Om uitvoering te kunnen geven aan het beleid en verkeersveiligheidsmaatregelen is extra budget en een investeringskrediet nodig. Het gaat daarmee om de volgende maatregelen in 2025.

Actualisatie huidige IVVP
Het huidige IVVP is in 2020 door de gemeenteraad vastgesteld met daarbij een uitvoeringsplan en budget. Voor de uitvoering van dat plan is inmiddels een Rijkssubsidie uitgekeerd van
€ 840.000 waarbij er sprake is van een cofinanciering. Dat betekent dat wij in de periode
2021–2026 datzelfde bedrag moeten bijdragen om de subsidiabele maatregelen uit te voeren. De ramingen dateren uit 2020 en zijn inmiddels niet meer voldoende voor de uitvoering van het plan. Om die reden vragen we in 2025 en 2026 € 100.000 extra toe te voegen aan het budget voor verkeersveiligheid om het volledige uitvoeringsplan van het IVVP te kunnen uitvoeren en daarmee te voorkomen dat een deel van de subsidie moet worden terugbetaald.
Enkele projecten zijn maatregelen aan de Weemstraat in Loil en maatregelen aan de Els en Singel in Didam.

Uitvoeringsprogramma verkeersveiligheidsmaatregelen
Wij zijn bezig met het opstellen van een mobiliteitsplan waarin de gemeenteraad een visie op het vlak van verkeer en vervoer vaststelt met daarbij een uitvoeringsplan. Deze worden eind 2024 ter vaststelling aan de raad aangeboden.
Om in 2025 direct maatregelen te kunnen uitvoeren die volgen uit de mobiliteitsvisie adviseren wij om in 2025 € 100.000 toe te voegen aan het budget verkeersveiligheid.
Maatregelen kunnen zijn het oplossen van knelpunten op het gebied van verkeersveiligheid,
parkeerproblematiek etc..

 
Eerdere toezeggingen uitvoering maatregelen verkeersveiligheid
In 2022 is een informatieavond gehouden voor aanwonenden van de Hooglandseweg en
Zeddamseweg tussen Zeddam en Kilder en de Doetinchemseweg tussen Braamt en Wijnbergen. De aanleiding daarvoor waren klachten over de verkeersveiligheid op die wegen. Tijdens die avonden zijn er toezeggingen gedaan om te komen met een voorstel tot verbetering van de verkeersveiligheid. Die voorstellen liggen er nu.
Geadviseerd wordt voor maatregelen op die wegen in 2025 een bedrag van € 600.000, = toe te voegen aan het budget verkeersveiligheid.

Singel/de Els Didam uitvoering verkeersveiligheidsmaatregelen
De deklaag van de Singel/de Els in Didam moet dit jaar worden vervangen, uitstel is niet langer verantwoord omdat er dan echt gaten in de weg vallen.
In het uitvoeringsplan van het lopende IVVP staat dat de (fiets)veiligheid op die wegen moet
worden verbeterd. Daar is echter geen budget aan toegekend, omdat nader onderzoek naar de toe te passen maatregelen nodig was.
Door de verkeersmaatregelen gelijktijdig uit te voeren met het geplande onderhoud wordt werk-met-werk gemaakt en op kosten bespaard.
Geadviseerd wordt om in 2025 € 400.000, = toe te voegen aan het budget verkeersveiligheid.

Herinrichting de Hoofdstraat Kilder
In december vorig jaar is de raad n.a.v. een motie met een raadsbrief geïnformeerd dat de
Hoofdstraat in Kilder wordt heringericht in 2024/2025, zodat de verkeersveiligheid wordt verhoogd. Daarbij is door uw college aangegeven dat voor die herinrichting een aparte kredietaanvraag zou worden gedaan.
De kosten van de herinrichting worden geraamd op € 1.925.000. Dit is exclusief de riolering, waarvan op dit moment niet bekend is wat een vervangings- of onderhoudsmaatregel kost. Deze kosten worden gedekt uit het GWRP.
Geadviseerd wordt de investering voor de herinrichting op te nemen als nieuw beleid in de
Kadernota 2025 en de kapitaalslasten te verwerken in de begroting 2025 en verder. De kapitaallasten zijn € 154.000 per jaar.

3.    Beheer leefomgeving

Openbare Ruimte
Het areaal openbare ruimte neemt toe, waardoor reguliere onderhoudsbudgetten (op termijn) moeten worden verhoogd. De grootste toenames zijn de overdracht van de Drieheuvelenweg (N316) door de provincie aan de gemeente, Kerkwijk, Bloemenbuurt en Centrumplan Didam. 
Ook de realisatie van dorpsvisies en toekomstige woningbouwplannen zullen leiden tot uitbreiding areaal openbare ruimte. 

In 2023 zijn wij gestart met inspecties om onder andere het beheerplan wegen 2022- 2025 te herijken. De redenen daarvoor zijn de recente grote prijsstijgingen van het asfalt (de grondstoffen daarin) en het beeld dat wij hebben van de huidige onderhoudstoestand van met name de asfaltverhardingen in relatie met wat er geraamd is voor het toekomstige onderhoud. Het lijkt erop dat de huidige toevoegingen aan de voorziening groot onderhoud wegen onvoldoende zijn. De verwachting is dat in het vierde kwartaal 2024 de financiële consequenties bekend zijn.    
    
Duurzaamheid
Het jaar 2024 is het eerste volledige dienstjaar van het nieuwe afvalaanbiedstation in Zevenaar en het aangepaste aanbiedstation in ‘s-Heerenberg. De verwachting is dat deze voorzieningen ook in 2025 en de jaren daarna zullen bijdragen aan behoud van een hoog scheidingsniveau van huishoudelijke afvalstromen. Daarnaast is in 2024 gestart met het opstellen van een beleidsnotitie grondstoffenbeleid (beleid gescheiden inzameling huishoudelijk afval). Op basis van dit beleid zal worden bezien of en hoe het milieurendement van de gescheiden inzameling huishoudelijk afval verder kan worden verbeterd.

In 2020 is het ruimtelijk kader duurzame energie (grootschalige opwek) vastgesteld. Dit wordt jaarlijks geëvalueerd en, indien nodig of gewenst, aangepast. Dit kader is ook in 2025 en volgende jaren van belang voor het toetsen van initiatieven voor de grootschalige opwek van zon- en windenergie. In 2025 en volgende jaren zal in verschillende fases ook het beleid ten behoeve van de warmtetransitie (van het aardgas af) worden uitgewerkt, op basis van de in 2021 vastgestelde Transitievisie Warmte. Deze wordt in 2025 geactualiseerd. De benodigde budgetten voor het opstellen en uitvoeren van de wijkplannen (te beginnen met Didam-Noord en 's-Heerenberg-Oost) zullen primair worden gehaald uit door het rijk beschikbaar te stellen middelen om de warmtetransitie te kunnen realiseren. Hiervoor zal immers extra budget en extra personele capaciteit noodzakelijk zijn. 

In 2025 zal, evenals in 2024, uitvoering worden gegeven aan de (jaarlijkse) Projectenagenda 
Montferland Energieneutraal. Belangrijke kaders hiervoor zijn de Regionale Energie Strategie (RES, 2021), het Akkoord van Groenlo 3.0 (2023) en het Uitvoeringskader Montferland Energieneutraal (2023).

In het kader van de gemeentelijke voorbeeldfunctie is de (verdere) verduurzaming van 
gemeentelijke panden een aandachtspunt. Dit wordt meegenomen in beleid en beheer met betrekking tot gemeentelijk vastgoed.

4.    Economie & toerisme

Economie
Er wordt ingezet op het versterken van het ondernemersklimaat waarbij specifiek aandacht is voor de logistiek en het toerisme. Dit is als zodanig als visie vervat in de Economische beleidsnota van de gemeente. De strekking van deze visie zie je ook terug in de Liemers Economische visie, Structuurvisie DocksNLD en het Regionaal Programma Werklocatie (RPW). Concrete uitvoering van deze visie betreft bijvoorbeeld de beoogde uitbreiding van het bedrijventerrein in ’s-Heerenberg met ondersteunende functies. Er wordt inmiddels gewerkt aan een herijking van de Economische beleidsnota.

Toerisme
Eind 2023 is het evaluatierapport van het huidige Recreatie & Toerisme (R&T) beleid vastgesteld door het college. De conclusies en aanbevelingen zijn overgenomen en de evaluatie is gedeeld met de gemeenteraad. Eind 2023 is de rekenkamer in opdracht van de gemeenteraad ook gestart met een onderzoek naar het R&T-beleid. Dit onderzoek wordt naar verwachting in mei afgerond. Ondertussen wordt er gewerkt aan nieuw beleid, samen met de stakeholders uit het werkveld. Eén van de zaken waar aandacht aan wordt besteed, is het meer invulling geven aan het ruimtelijk ontwikkelingskader voor initiatieven in het buitengebied. Het huidige beleid geeft hier te weinig houvast voor. 

Begin 2024 is het toeristische toekomstplan voor Zeddam aan de gemeenteraad aangeboden. Ook is eind 2023 in opdracht van de gemeenteraad gestart met een participatie-traject om tot een toekomstvisie voor de Nevelhorst te komen. Dit traject zal voor de zomer worden afgerond en tot bestuurlijke besluitvorming leiden in de tweede helft van 2024. 

In het voorjaar is tevens gestart met een plan voor het historische hart van ’s-Heerenberg, waarbij de toeristische en recreatieve elementen belangrijk zijn. In dit kader is de gemeente Montferland ook lid geworden van de vereniging voor Nederlandse Vestingsteden. 
De samenwerking met de Achterhoek en Liemers wordt voortgezet en geïntensiveerd. Beide regio’s realiseren dit jaar een nieuwe visie voor de komende jaren en Montferland draagt hier actief aan bij.  

Tot slot is de gemeente Montferland in 2023 mede initiatiefnemer van het grensoverstijgende ‘Emoji’ (Emmerich, Oude IJsselstreek en Montferland). Onder deze vlag worden toeristisch recreatief waardevolle initiatieven gerealiseerd, zoals de fietsvierdaagse en de vrijheidsloop op 4 mei.

5.    Gezondheid en bevordering gezonde leefstijl

De sportnota loopt tot eind 2023 in de reguliere uitvoering. Deze wordt in de loop van 2024 vernieuwd waarbij sport en gezondheid worden gecombineerd. Het wordt met ingang van 2025 de Beweeg- en gezondheidsnota. Dit aangezien bewegen voor veel inwoners een veel positievere klank heeft dan (de plicht van) het sporten. In de nieuwe nota blijft er veel aandacht voor de gezonde leefstijl van zowel jongeren als oudere inwoners. Zeker na een periode van corona en stijgende lasten willen we inwoners zo actief als mogelijk houden. Procentueel veel inwoners in Montferland hebben overgewicht, wat van invloed is op de gezondheid. Daarnaast willen we de zichtbaarheid van de diverse sporten vergroten. Het lid zijn van een (sport)vereniging is van belang voor het versterken van sociale verbanden. Uit onderzoek blijkt ook dat inwoners die actief zijn (een netwerk hebben) minder beroep doen op (jeugd)hulp of zorgvragen hebben. 

Binnen de regio Achterhoek werkt Montferland actief samen op de ontwikkelingen vanuit het GALA (Gezond en Actief Leven Akkoord) en IZA (Integraal Zorgakkoord). Het GALA heeft als doel: gezondere inwoners in 2040. Met buurtbewoners die waardig en gezonder ouder worden, langer zelfstandig wonen én 'de gezondste generatie jeugd' die kansrijk opgroeit en floreert in een leefomgeving met een sterke sociale basis. Met dit akkoord ontwikkelen gemeenten en partners een samenhangende lokale en regionale aanpak voor gezondheid, sport en bewegen en/in een sterke sociale basis. Niet van bovenaf, maar vanuit de behoefte van bewoners en buurten. Het IZA heeft als doel om de zorg voor de toekomst goed, toegankelijk en betaalbaar te houden. Hiervoor zijn tussen het Ministerie van VWS en een groot aantal zorgpartijen afspraken gemaakt. Regionaal en lokaal moeten deze worden geïmplementeerd. De komende jaren zet Montferland hier actief op beide thema’s in.

Vanuit gezondheid en leefstijl wordt aandacht gegeven aan het bewegen in de openbare ruimte en de aanwezigheid van voorzieningen in onze kernen. Juist voor kwetsbare inwoners liggen hier kansen. Hiermee leggen we een actieve verbinding met de nieuwe visie op Wonen, Welzijn en Zorg en de nieuwe Omgevingsvisie. Deze wordt beide in 2024 vastgesteld en jaarlijks volgen uitvoeringsprogramma’s met concrete acties. 

6.    Jeugd, onderwijs en cultuur

De komst van de jeugdzorg naar gemeenten in 2015 heeft deels niet de betere zorg en besparing gebracht zoals gehoopt. VNG en Rijksoverheid zijn dan ook druk in overleg over een nieuwe jeugdwet en inmiddels is de hervormingsagenda jeugd vastgesteld. Deze bevat een breed scala aan maatregelen die de jeugdzorg moet verbeteren en tegelijkertijd een besparing op moet leveren. Dit traject loopt tot en met 2028. Thema's zoals, wat valt nu onder de jeugdhulp, wat kan het voorliggend veld (zoals het jongerenwerk of Schoolmaatschappelijk Werk) zelf oppakken, dienen uitgewerkt te worden. Dit kan verder betekenen dat we bepaalde vormen van hulp niet meer gaan financieren vanuit de jeugdwet of helemaal niet meer inzetten. Om te komen tot de stevige lokale teams die we vanuit de hervormingsagenda moeten gaan inrichten, wordt er van ons Sociaal Team (Jeugd en Volwassenen) en Werk en Inkomen de nodige inzet gevraagd. Ten eerste moet er breder gekeken gaan worden naar het kind in zijn of haar systeem en zal er meer in samenhang met elkaar gewerkt moeten worden. Ten tweede moet het Sociaal Team zelf meer hulp gaan verlenen. Vraag is of dit binnen de huidige formatie gerealiseerd kan worden. Complexe zorg wordt nu bovenregionaal ingekocht. We werken aan een afbouw van JeugdzorgPlus (de zwaarste en meest dure vorm van jeugdzorg). We willen jongeren niet meer in gesloten instellingen achter slot en grendel plaatsen, maar dichterbij huis in kleinschalige opvang die zoveel mogelijk een gezinssituatie benadert. Het is een zoektocht naar (de ontwikkeling van) passende alternatieven voor deze meest kwetsbare doelgroep. In financieel opzicht hebben we te maken met een toename van de kosten, doordat de hulpvraag steeds complexer wordt. Voorbeelden van de oorzaken zijn de verhoging van de cao’s en stijgende tarieven. 

Regionale inkoop jeugdhulp en wmo
In 2022 heeft de regio Achterhoek de inkoop jeugdhulp en Wmo gewijzigd, vanuit een doorlopen aanbesteding. Helaas is in 2023 gebleken dat mede door landelijke wet- en regelgeving (gemeenten mogen niet meer op resultaat indiceren) de aanbesteding opnieuw moet. Ook in de uitvoering zijn verbeterwensen om de ondersteuning aan onze inwoners zo tijdig en dichtbij als mogelijk te ondersteunen. In 2023 zijn diverse onderzoeken uitgevoerd. In 2024 is via een projectorganisatie gestart met het aanbestedingstraject. Dit met als doel een doorstart per 1 januari 2026, waarbij goede elementen vanuit de huidige werkwijze behouden blijven. In het belang van de inwoners van Montferland willen we tijdige zorg zo nabij als mogelijk, die resultaat heeft en die in totaliteit betaalbaar is.

Regionale ‘Governance’
Met het oog op de regionale samenwerking wordt actief ingezet op hoe de 'governance' structureel vorm te geven. Hierop is een stuurgroep Governance ingericht. In 2024 worden hiervoor in nauwe afstemming met verantwoordelijk wethouders en gemeenteraden stappen gezet en vindt besluitvorming plaats. Op dit moment wordt nog overleg gevoerd over een passende werkconstructie voor de regio. Hiervoor is het belangrijk dat er goede checks en balances worden ingebouwd. Dit zodat lokale elementen ook op termijn regionaal ingebracht kunnen worden en we als 8 regiogemeenten met elkaar een goed en betrouwbaar proces hebben staan voor zowel de besluitvorming als de uitvoering van de jeugdhulp en (delen van) de Wmo.

Onderwijs
De gemeenteraad heeft besloten om het krediet voor het Integraal Kindcentrum (IKC) in 's-Heerenberg te verhogen met € 10,5 miljoen. Hierdoor is het mogelijk om verder vorm te geven aan het voorlopig ontwerp voor de verbouw van het pand aan de Zeddamseweg 84. De komende tijd zal het voorlopig ontwerp verder uitgewerkt tot een definitief ontwerp (D.O.). Dit proces vindt plaats samen met de gebruikers. Zodra het definitief ontwerp gereed is wordt deze aan de gemeenteraad gepresenteerd.

In het voorjaar van 2024 heeft de gemeenteraad het Onderwijs Achterstanden Beleid (OAB) geactualiseerd. Via een actief OAB-beleid investeert Montferland in het jonge kind bij wie sprake is van (leer)achterstanden. Juist door tijdig te starten via een integrale aanpak op zowel de peuterspeelzalen, kinderopvang en in het onderwijs willen we onze jeugd maximale kansen geven in hun ontwikkeling naar volwassenheid. Met daarbij uiteindelijk ook het behalen van een startkwalificatie en daarmee een goede kans op de arbeidsmarkt. In nauwe samenwerking met ketenpartners wordt deze taak uitgevoerd.

De gemeente start in het najaar van 2024 de werkzaamheden rondom een nieuw Integraal Huisvestingsplan (IHP) op. Dit wordt in afstemming met een externe partij uitgevoerd die onder andere de lokalenbehoefte doorrekent. Op basis van het IHP in combinatie met de staat van de scholen kan Montferland welke investeringen wanneer in de tijd noodzakelijk zijn.

Cultuur
Samen met acht andere Achterhoekse gemeenten werkt Montferland samen in het Cultuur- en Erfgoedpact Achterhoek (CEPA). Daarin zijn gezamenlijke afspraken gemaakt en projecten ontwikkeld die de Achterhoek op de kaart zetten als aantrekkelijke culturele regio. Het huidige pact loopt tot en met 2024. Vanaf 2025 zal er een vernieuwing plaatsvinden van de samenwerking. De samenwerking in de Achterhoek wordt ook door het Rijk gewaardeerd: sinds 2024 is de Achterhoek namelijk officieel erkend als Cultuurregio. Dat betekent dat we een plek aan tafel krijgen en onze stem kunnen laten horen tijdens landelijke overleggen. 

De bibliotheek Montferland opereert momenteel standalone. Vanaf 2025 wordt er een wettelijke zorgplicht verwacht vanuit de Wsob (Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen). Dat betekent dat gemeenten voor voldoende en volwaardige bibliotheken moeten zorgen. Omdat de Montferlandse bibliotheek zich op dit moment in een vrij kwetsbare positie bevindt, wordt er in 2024 een onderzoeksopdracht uitgezet naar een toekomstbestendige bibliotheekvoorziening. Dit gebeurt in samenwerking met de Bibliotheek Montferland. Uitkomsten van dat onderzoek worden naar verwachting in 2025 voorbereid en in 2026 ingezet.

In het pand aan de Oudste Poortstraat 24 is de Bibliotheek ’s-Heerenberg gevestigd. De Bibliotheek gaat verhuizen naar het nog te realiserenIKC. Het pand komt dan leeg. Hylkema Erfgoed zal een herbestemmingsonderzoek en een flankerend verduurzamingsonderzoek uitvoeren. Voor uitvoering van het haalbaarheidsonderzoek zal Hylkema Erfgoed met verschillende partijen in contact treden, waaronder het Stadsmuseum Bergh en andere potentiële geïnteresseerden voor vestiging in het pand.

De provincie Gelderland heeft voor de kroonjaren 2024 en 2025 het programma 80 jaar Vrijheid vastgesteld. Dit is een vervolg op het programma ‘Gelderland Herdenkt’ in het kader van 75 jaar vrijheid en het programma Gelderland in Vrijheid voor de jaren 2022 en 2023. Voor de uitvoering van het programma Vrijheid is de provincie Gelderland in 5 regio’s ingedeeld, waarvan Achterhoek/Liemers één van de regio’s is. Om aanspraak op de middelen te kunnen maken, moeten gemeenten uit de regio over een regioprogramma beschikken dat gericht is op het vergroten van het bewustzijn van vrijheid en projecten ter uitvoering van dit beleid. In de regio Achterhoek/Liemers is afgesproken om de samenwerking zoals deze is ontstaan bij ‘de programma’s ‘Gelderland Herdenkt’ en ‘Gelderland in Vrijheid’, voort te zetten.

 
7.    Maatschappelijke ondersteuning en veiligheid

Sinds enige jaren zien we een aantal autonome ontwikkelingen die leiden tot een grote vraag naar Wmo-maatwerkvoorzieningen, denk aan de vergrijzing, de ambulantisering van de geestelijke gezondheidszorg en het abonnementstarief. Deze ontwikkelingen leggen een groot beslag op de beperkte financiële middelen van de gemeente. Het takenpakket van de gemeente in het kader van de Wmo ligt grotendeels vast, alsook het budget dat hiermee gemoeid is. Ook in 2025 maken we ons sterk voor het beheersbaar houden van de kosten. 

In 2024 wordt de Visie Sociaal Domein vastgesteld. We willen een sociale en inclusieve samenleving zijn waarin iedereen kan meedoen. Hiervoor bouwen we voort op de bestaande brede sociale basis met een veelheid aan voorliggende voorzieningen. Dit doen we in verbinding met het Sociaal Team, het (para-)medisch domein en onze maatschappelijke partners.

Als gemeente werken we in een krachtenveld waarin we samenwerken met, en mede afhankelijk zijn van vele partijen. Denk aan buurgemeenten en zorgaanbieders. We zetten in op preventie, gezondheid en voorliggende/ algemene voorzieningen. Hiermee willen we duurdere zorg voorkomen. 

Hoewel we als gemeente ‘in control’ zijn, blijven we afhankelijk van externe factoren waarop we veelal geen invloed hebben. Hierbij moet gedacht worden aan veranderingen in wet- en regelgeving, demografische factoren, economische ontwikkelingen en toestroom van ontheemden. Welke gevolgen deze ontwikkelingen voor de gemeente Montferland voor de korte als middellange termijn betekenen, is in veel opzichten moeilijk te voorspellen, zowel inhoudelijk als financieel gezien.

We bereiden ons voor op een nieuwe lokale aanbesteding voor hulp bij het huishouden. De druk op juist deze voorziening neemt al jaren toe, door vergrijzing en het abonnementstarief. Hierbij moeten we rekening houden met stijgende loonkosten, o.a. als gevolg van krapte op de arbeidsmarkt. 

Ook voor Wmo-begeleiding wordt regionaal een nieuwe aanbesteding voorbereid die naar verwachting in 2026 zal worden ingevoerd.

De lokale uitvoering op cliënt- en mantelondersteuning is lokaal goed uitbesteed en belegd bij onder andere Welcom. Vanuit een raadsmotie wordt hierop extra geïnvesteerd (mantelzorgcompliment).

Al jaren wordt een decentralisatie van Beschermd Wonen verwacht. Deze taak ligt nu nog bij centrumgemeente Doetinchem. Voor de decentralisatie moet een landelijke wet ‘woonplaatsbeginsel’ worden aangenomen, waarin onder andere de verdeling van middelen wordt geregeld. Het wetsvoorstel is controversieel verklaard. Daarom is nog niet te zeggen wanneer hierover een besluit zal worden genomen. De Achterhoekse gemeenten bereiden zich inhoudelijk wel voor op de decentralisatie. 

In lijn met het Nationaal Actieplan Dakloosheid en regionale afspraken, zoeken we naar mogelijkheden om lokaal tijdelijke opvang te bieden aan inwoners die dak- of thuisloos zijn. De centrumgemeente Doetinchem blijft verantwoordelijk voor de opvang van mensen met een complexere problematiek. Alle omliggende gemeenten realiseren opvang voor kwetsbare inwoners die met lichte ondersteuning geholpen kunnen worden. Hiermee wordt beoogde spreiding van opvang gerealiseerd en kunnen inwoners (vooral kinderen) zoveel mogelijk in hun eigen omgeving en netwerk blijven.

In 2024 wordt de regiovisie ‘Samen Veilig, aanpak huiselijk geweld en kindermishandeling’ herijkt. De gemeenten krijgen een nog belangrijker positie in deze aanpak, wat gevolgen heeft voor de inzet en inrichting van de sociale teams.    
    
Veiligheid
De gemeenteraad heeft op 30 maart 2023 het Integraal Veiligheidsbeleid 2023-2026 vastgesteld. Hierin staan de prioriteiten waarop wij ons de komende jaren gaan richten. In het Integraal Veiligheidsbeleid zijn als thema’s opgenomen: ‘aanpak georganiseerde en ondermijnende criminaliteit’, ‘effectieve verbinding veiligheid en zorg’ en ‘digitale weerbaarheid en veiligheid’. De uitkomsten uit de gehouden veiligheidsmonitor 2024 zullen geanalyseerd worden en meegenomen worden in de verdere aanpak en/of uitvoering. 

Zorg en veiligheid
De verbinding tussen zorg en veiligheid blijft belangrijk door de complexiteit van de casuïstiek die zich aandient binnen het Sociaal Team. Goede afstemming met het sociaal domein blijft ook in 2025 belangrijk. Wij houden hierbij aandacht voor 'mensenhandel', 'overlast' en 'jeugd en jeugdgroepen'.  Het thema 'aanpak ondermijning' blijft een prioriteit. Deze aanpak van ondermijning zal in 2025 voorgezet worden door bijvoorbeeld het organiseren van integrale acties, bijvoorbeeld binnen de uitrol van het proces 'veilig buitengebied' en ‘veilig winkelgebied’. 

Huisvesting arbeidsmigranten
Het huisvesten van arbeidsmigranten kan ondermijning zijn, indien er sprake blijkt te zijn van arbeidsuitbuiting of zelfs mensenhandel. In onze gemeente verblijven veel arbeidsmigranten. In samenwerking met handhaving en burgerzaken wordt er gecontroleerd op adressen waar mogelijk arbeidsmigranten verblijven. Onderzocht moet worden of hierbij sprake is van ondermijning. Het beleidskader Huisvesting Arbeidsmigranten is in maart 2024 door de raad vastgesteld. Dit beleid is opgesteld door het Projectteam huisvesting arbeidsmigranten. Vast staat dat we de arbeidsmigranten hard nodig hebben maar we willen wel dat we er als gemeente zicht op hebben en dat de arbeidsmigranten op een goede maatschappelijk verantwoorde manier gehuisvest worden en we zicht krijgen op malafide partijen. Hierop is onze inzet in 2025 gericht.  

Ondermijning 
De aanpak van ondermijning doen wij niet alleen, maar met meerdere partners zoals politie, Openbaar Ministerie, Omgevingsdienst Achterhoek (ODA) en het Regionale Informatie- en Expertisecentra (RIEC). Iedereen die onderbuikgevoelens heeft of mogelijke signalen ziet, kan dit melden bij de politie, Meld Misdaad Anoniem (MMA) en zeker ook bij ons meldpunt verdachte situaties. Wij gaan het melden van onderbuikgevoelens verder stimuleren. Alle ontvangen signalen, ongeacht via welk kanaal, zullen wij verrijken met aanvullende informatie. Al gedurende enkele jaren is de Ondermijningstafel Montferland een feit en zal de komende jaren ook voortgezet worden. Deze Ondermijningstafel is een overleg met relevante partijen, zowel interne als externe, waarin onderbuikgevoelens, signalen en casuïstiek met elkaar worden besproken en afgestemd. Indien nodig worden integrale controles binnen deze Ondermijningstafel voorbereid of als sprake is van concrete illegale situaties zal handhavend worden opgetreden. 
In deze aanpak van ondermijning is de samenwerking met de Achterhoekse gemeenten ook belangrijk. Ondermijning stopt immers niet bij de gemeentegrens en de ervaring leert dat binnen de gemeenten over het algemeen dezelfde thema's en opgaven aan de orde zijn. Daarom blijft de 'opgaveregisseur ondermijning Achterhoek' actief om alle Achterhoekse gemeenten te ondersteunen bij thema's die over gemeente- en/of landsgrenzen heen gaan. De laatste jaren is een uitbreiding waarneembaar van klassieke vormen van criminaliteit naar steeds meer digitale vormen van criminaliteit. Cybercrime en gedigitaliseerde criminaliteit kennen veel gezichten en de gevolgen hiervan zijn ingrijpend. Ook hierbij richten wij onze inzet op bewustwording, bij onze inwoners, onze bedrijven als ook binnen onze eigen organisatie. Ook komende jaren zullen wij weer inzetten op preventieve acties en samen met de politie inzetten op het donkere dagen offensief met bijvoorbeeld “het witte voetjes project” en een fietsverlichtingscampagne in het najaar. 
 
VNOG
De Veiligheidsregio Noord en Oost Gelderland (VNOG) streeft ernaar een toekomstbestendige veiligheidsregio te worden op basis van de vastgestelde 'Toekomstvisie en Opdrachten'. De verdere uitwerking hiervan zal de komende jaren, zo ook in 2025, zijn beslag krijgen. Ook zet de VNOG in op de gebiedsgerichte aanpak natuurbrandbeheersing, waarin de gemeente Montferland zal participeren. 
 
Opvang Oekraïners
Sinds 24 februari 2022, de dag waarop de Russische strijdkrachten Oekraïne binnenvielen, zijn veel Oekraïense mensen op de vlucht geslagen. In Montferland vangen wij sindsdien veel Oekraïense ontheemden op. De gemeente, team Werk en Inkomen, verstrekt sinds 2022 het leefgeld en leidt de Oekraïners naar werk toe. Deze opvang gaat veel langer duren en zal zeker nog doorlopen in 2025 of zelfs nog langer. Daarnaast is de Spreidingswet op 1 februari 2024 in werking getreden, die alle gemeenten verplicht om locaties beschikbaar te stellen voor de opvang van asielzoekers. Via de Provinciale Regietafel (PRT) en de daaronder functionerende subregionale tafels zal de daadwerkelijke verdeling van deze opvang worden vastgesteld. Ook in 2025 zal Montferland aan deze landelijke opgave medewerking verlenen.       

8.    Werk en Inkomen

Ontwikkeling economie
Het Centraal planbureau (CPB) verwacht in 2025 geen verandering in de koopkracht ten opzichte van 2024. De koopkracht in 2025 ligt komend jaar nog maar een half procent onder die van 2021. Het CPB verwacht dat de Nederlandse Economie gematigd zal groeien, en raamt een groei van het BBP van 1,1% voor 2024 en 1,6% voor 2025. In vergelijking met eerdere jaren is deze groei wel aan de lage kant. Als gevolg van geopolitieke spanningen kan de groei lager uitvallen.
 
Werkloosheid
De werkloosheid neemt de komende jaren toe, maar blijft relatief laag vergeleken met eerder jaren. Het CPB verwacht dat de werkloze beroepsbevolking van 3,5% in 2023 stijgt naar 3,7% in 2024 en 3,9% in 2025. Ondanks dat de werkloosheid toeneemt zal de arbeidsmarkt krap blijven. Het personeelsgebrek vormt een obstakel voor het oplossen van grote maatschappelijke uitdagingen, zoals personeelstekorten in het onderwijs en de zorg, en de energietransitie.
Het ligt niet in de lijn der verwachting dat het uitkeringsbestand zal groeien vanwege de economie. Het bestand zal vooral groeien door de instroom van jongeren met een aanzienlijke afstand tot de arbeidsmarkt (veel afkomstig uit het speciaal onderwijs), door onbenut arbeidspotentieel en door nieuwkomers. Bij de laatste groep duurt het meestal enkele jaren voordat zij uitstromen naar werk omdat zij onder andere eerst de taal moeten leren en verplicht moeten inburgeren gedurende 3 jaar.  
 
Armoede
Het aantal personen in armoede blijft volgens het CPB vrij stabiel de komende jaren. Het aantal kinderen in armoede neemt in 2024 af. In 2025 wordt een lichte stijging verwacht, doordat de huurtoeslag, het kindgebondenbudget weer wat worden afgebouwd.
 
Basisdienstverlening schuldhulpverlening 
Gemeenten gaan verschillend om met schuldhulpverlening. Het kabinet, de VNG, de NVVK en Divosa hebben bestuurlijke afspraken gemaakt over een basisdienstverlening schuldhulpverlening. Doel is het hulpaanbod toegankelijker te maken en minimaal te laten bestaan uit dezelfde elementen. De bestuurlijke afspraak zijn onderdeel van de ambitie van het kabinet om in 2030 het aantal mensen met schulden te halveren. De invoering van basis schuldhulpverlening zal mogelijk consequenties hebben voor de werkwijze/dienstverlening van het Financieel loket en de gemeenschappelijke regeling Stadsbank Oost Nederland.  
 
Nieuwkomers
Sinds 2022 is een nieuwe wet inburgering in werk getreden. De gemeente heeft daarbij de regie gekregen om statushouders goed in te laten burgeren. Zij koopt daarvoor onder meer taaltrajecten in en zorgt voor ondersteuning op het gebied van werk, financiën en gezondheid. Naast deze taak heeft de gemeente de verplichting om statushouders, waaronder ook minderjarige vluchtelingen te huisvesten in de gemeente. Deze huisvesting vraagt de komende jaren veel aandacht. De onrusten in specifieke gebieden, waaronder het Midden-Oosten, blijven onverminderd groot. Dat zal de komende jaren ook een blijvende toestroom van vluchtelingen tot gevolg hebben. Daarnaast zijn er momenteel grote achterstanden bij het huisvesten van statushouders ontstaan door een tekort bij de IND en tekorten op de woningmarkt. Het vraagt van de gemeente continue aandacht en creatieve oplossingen op de woningmarkt.  

 

Het aanbod van 11 beschikbare gemeentelijke woningbouwkavels per 1-1-2024 is beperkt van omvang. Daarnaast zijn geen gemeentelijke bedrijfskavels meer aanwezig op de bedrijventerreinen.

Voor de nog aanwezige grondexploitaties kan op hoofdlijnen worden gesteld dat vanwege de beperkte voorraad aan beschikbare gronden de risico’s klein zijn geworden. Veel van de grondexploitaties voor zowel woningbouw als ook bedrijventerreinen bevinden zich in een stadium waarbij veel grond al is verkocht en de uit te voeren werkzaamheden overzichtelijk zijn.

Voorbereidingen lopen inmiddels al geruime tijd om te komen tot nieuwe woningbouwplannen in lijn met de opgave uit de regionale woondeal. Dit houdt in dat naar aard en schaal van de kern wordt gekeken naar inbreidings- en uitbreidingsmogelijkheden in alle kernen. Dit heeft inmiddels geresulteerd in verschillende grondaankopen. Op het vlak van de bedrijventerreinen lopen de voorbereidingen om in ’s-Heerenberg, ten noorden van de Meilandsedijk, te komen tot een uitbreiding van het bedrijventerrein.